Uw voeten zweefden (boven de bladeren)

DE MOOIE DAME


Mooie Dame, U die zich in Lourdes en Fatima aan de kinderen vertoonde.

Het meest verbazend was toen, zoals de kinderen zeggen,
Uw onuitsprekelijke gratie.

Alsof U eraan wilde herinneren dat de schoonheid
een van de componenten van de wereld is.

Wat ik kan bevestigen - ik was in Lourdes,
als pelgrim bij de grot, waar de rivier ruist
en in de schone lucht boven de bergen een tipje van de maan te zien is.

U stond, zeggen de kinderen, boven een niet zo hoog boompje,
maar Uw voeten zweefden ongeveer tien centimeter boven zijn bladeren.

U had geen lichaam als een geestverschijning, U was van immateriële materie,
en de knoopjes van Uw jurk waren scherp te onderscheiden.

(...)

Ik vroeg U om een wonder, maar ik was mij er ook van bewust

dat ik uit een land kom waar uw sanctuaria dienen
om een nationale hersenschim te versterken
en de mensen zich, wanneer de vijand binnenvalt,
onder uw bescherming stellen, als van een heidense godin.

(...)

Mijn aanwezigheid hier werd vertroebeld door de plicht
van de dichter, die zulke primitieve voorstellingen niet mag bijvallen.

Maar niettemin trouw wenst te blijven aan Uw ondoorgrondelijke intentie
om U te vertonen aan de kinderen in Lourdes en Fatima.


Czesław Miłosz


Uit: Czesław Miłosz Theologisch traktaat - vert. Gerard Rasch. Amsterdam/Antwerpen, Atlas, 2006

Czesław Miłosz (1911 - 2004) is een van de belangrijkste Poolse dichters van de twintigste eeuw. In 1980 kreeg hij voor zijn oeuvre de Nobelprijs voor de Literatuur.
De haat-liefderelatie van Miłosz met Polen, de Poolse taal en de Poolse cultuur, in zijn werk is misschien niet zo vreemd - gezien zijn levensloop. Miłosz werd geboren in een oude Pools-Litouwse familie in wat nu Litouwen is, maar destijds deel uitmaakte van het Russische rijk. Zijn jeugd op het idyllische platteland - onaangetast en vol ruige natuur - stond in schril contrast tot de verschrikkingen van de Russische revolutie en de Tweede Wereldoorlog in Rusland die de dichter vervolgens meemaakte.
Later werd hij cultureel attaché in Parijs - hij werkte er in dienst van zijn land. Hij voelde zich echter genoodzaakt met Polen te breken en vroeg politiek asiel aan in Frankrijk. Uiteindelijk kwam hij terecht in de Verenigde Staten.

Na de val van de communistische Muur in 1989, keerde hij - inmiddels in het bezit van de Amerikaanse nationaliteit - terug naar Polen. Van hemelse en helse jeugdherinneringen, vele vaderlanden, twee moedertalen, jaren van ballingschap en een eveneens dubbele relatie met zijn oude katholieke geloof en het katholicisme, getuigen de gedichten in Theologisch Traktaat. "Ik ben geen bezitter van de waarheid en wil het ook niet zijn.// Dwalen langs de randen van de ketterij past mij uitstekend," aldus Milosz in het openingsgedicht Ik ben geen in deze bundel.