Steen - In memoriam Bernlef (1937-2012)

CIRKEL


Alvorens de cirkel te sluiten
keek hij nog één keer om zich heen
zag hoe de meeuw in de gevel verdween

stof het uitzicht smoorde
met een stormgordijn, de laatste steen
zich opmaakte om te verdrinken.

                              Onnavolgbaar ogenblik

waarin sterren hem te binnen schoten
en de uitgesleten drempel vonkte onder
zijn allereerste stap: hij was alleen

en de ontsluiting vond plaats. De hand
van de uitgedreven geliefde cirkelde
boven het pasgeboren lijk. Hij was gesloten.


© J. Bernlef



Gedicht oorspr. uit Bernlefs bundel Niemand wint (1992), naderhand opgenomen in 
Voorgoed. Gedichten 1960-2010, Bernlefs verzamelde poëzie volgens de auteur zelf 
(Amsterdam, Querido, 2012 - verschenen ter gelegenheid van de 75ste verjaardag 
van de dichter in januari jl.). 




Schrijver, vertaler en dichter J. (Henk) Bernlef - pseudoniem voor Hendrik Jan Marsman - is vandaag na een kort ziekbed op 75-jarige leeftijd overleden.
Tussen 1959 en 2012 schreef hij een grote hoeveelheid romans, verhalen en gedichten, waarvoor hij vele malen werd bekroond. 
In 1994 werd hem de P.C. Hooftprijs toegekend voor zijn gehele letterkundig oeuvre.
Tien jaar daarvoor brak Bernlef door bij een groot publiek met Hersenschimmen, een roman over een liefde die wordt vernietigd door dementie. Hersenschimmen, naderhand verfilmd en enkele jaren geleden ook nog te zien als theaterstuk, wordt gerekend tot een van de beroemdste en meest verkochte boeken van de twintigste eeuw.

Bernlef was een aimabel, behulpzaam en sociaal voelend auteur. In een recent interview in NRC Handelsblad zei hij: "Ik heb mijn leven verschreven." Nog een uitspraak van hem, over zijn vele publicaties en werken, in een gesprek afgelopen zomer:  
"‘Ach, wat blijft er van je over… Meestal twee regels, toegeschreven aan een ander."

Vlees van de winter

IJS


Zij die belangstelden
in de verkoop van ijs
verzamelden zich eertijds
met lange zagen op de meren.

Toen kon je
als de dagen muisstil waren
tot in het dodenrijk toe horen
hoe brokken ijs uit het vlees van de winter werden gesneden
en zagen vissen een bron in de zon.



© Lennart Sjögren


- uit het Zweeds vertaald door Bernlef -



Uit: Lennart Sjögren Oog om oog Amsterdam, Querido, 1999

Teruggedraaid

OOM KAREL: EEN FAMILIEFILMPJE


Vanmiddag een familiefilmpje gezien. Oom Karel
niets vermoedend in een bootje bij Loosdrecht.
Drie weken later was hij dood, niet meer vatbaar voor
celluloid.

Hoe goed zou het zijn een filmpje van zijn sterven te bezitten
als operateur zijn laatste adem af te draaien
vertraagd het stollen van zijn blik, het vallen van die hand
langs ijzeren bedkant nog eens en nog eens te vertonen.

Of op topsnelheid, zodat het doodgaan van oom Karel
iets vrolijks krijgt, een uitgelaten dans op een krakend bed,
de omhelzing van een onzichtbare vrouw

die teruggedraaid hem wakker kust; de ogen
worden weer blik, kijken in de lens, de hand wijst.
Oom Karel leeft, oom Karel is dood.



© J. Bernlef


Uit: J. Bernlef  Ben even weg Amsterdam, Querido, 1965

Onleesbaar

AVERECHTS


Wat is er in mijn hand gevaren
dat mij voor mijzelf onleesbaar maakt,
verwrongen staart het schrift mij aan.

Een ander heeft het woord genomen
schrijft tegen de letters in, een averechts
gedicht stijgt naar het oppervlak.

Zoals jaarringen zwijgen in een boom
totdat zij, door de bijl bevrijd, rond
gaan zingen in ontwortelde tijd.

© J. Bernlef


Uit: J. Bernlef Vreemde wil, gedichten. Amsterdam, Querido, 1994

Dor

HERFST


1000 dorre bladeren voor mijn deur
brengen mij op niet 1 gedachte.


J. Bernlef


In: J. Bernlef Achter de rug, Gedichten 1960-1990, Amsterdam, Querido, 1997