In memoriam Wisława Szymborska (1923-2012)

TOESPRAAK IN HET KANTOOR VOOR GEVONDEN VOORWERPEN


Op weg van zuid naar noord heb ik enige godinnen verloren,
en op weg van oost naar west ook heel wat van mijn goden.
Voor immer zijn een paar sterren gedoofd, hemel, waar ben je.
Een of twee eilanden zijn in zee gestort en gezonken.
Ik weet niet eens precies waar mijn klauwen zijn gebleven,
wie in mijn pels rondloopt of wie nu in mijn schaal woont.
Toen ik aan land kroop, ben ik broers en zussen kwijtgeraakt
en ik heb maar één botje over dat die datum in mij herdenkt. 
Ik ben uit mijn vel gesprongen, heb wervels en poten verspild,
ben vele, vele malen buiten mijn zinnen geraakt.
Lang geleden heb ik daarvoor mijn derde oog gesloten,
het met een vin weggewuifd, er mijn takken over opgehaald.

't Is weg, verloren, naar alle windstreken uiteengedreven.
Het verbaast me hoe weinig er van me is overgebleven:
één individu van het momentaan menselijk geslacht,
dat gister in de tram niet aan zijn paraplu heeft gedacht.



© Wisława Szymborska



- uit het Pools vertaald door Gerard Rasch -


Uit: Wisława Szymborska Einde en begin - gedichten 1957-1997, Amsterdam, Meulenhoff, 1999.

Vandaag in haar slaap overleden, in Krakau, aan een slopende ziekte in haar longen: een van de grootste dichters van de twintigste eeuw, Nobelprijswinaar voor de Literatuur in 1996, Wisława Szymborska.

Letter

Zij stuurde hem een blad
waar hij vroeg om een
brief. Zo was de taal
die zij samen spraken
brieven = bladeren.

Zij hadden kunnen kiezen
voor andere zij had hem
een letter kunnen sturen in plaats van
vele wat hij wou zinnen verhalen zij

kozen
de moeilijkste die waarin zij beiden
nog kinderen waren
niets meer wisten dan wat zintuigen
hun gaven wat is het
dat ik voel (stilte)
hoe heet het daar waar je me
kust - onnoembare details nu
naamloos uitvergroot:
Krakau* (moedervlek).



© Jo Govaerts


Uit: Jo Govaerts Waar je naar zit te kijken, Leuven (B.), Kritak, 1994.

* Govaerts (1971), slaviste, vertaalde poëzie van o.a. Wisława Szymborska, de Nobelprijswinnares voor de Literatuur van 1996. Szymborska woont en werkt in Zuid-Polen, in de omgeving van Kraków, stad aan de Wisła.

Zonder licht

DE BELEEFDHEID VAN DE BLINDEN


Een dichter leest gedichten voor aan blinden.
Hij had niet gedacht dat dat zo moeilijk zou zijn.
Zijn stem trilt.
Zijn handen trillen.

Hij heeft het gevoel dat elke zin
hier wordt getoetst aan het duister.
Hij zal het nu zelf moeten doen,
zonder licht en kleuren.

Een hachelijk avontuur
voor de sterren in zijn gedichten,
het morgenrood, de regenboog, de wolken, de neons, de maan,
voor de vis tot nog toe zo zilver onder water
en de havik zo stil, hoog aan de hemel.

Hij leest - want het is al te laat om niet te lezen -
over een jongen in een geel jasje op een groene weide,
over de telbare rode daken in het dal,
over de bewegende rugnummers op de shirts van de spelers
en de naakte onbekende in de deuropening.

Hij zou ze willen verzwijgen - hoewel dat niet kan -
al die heiligen aan het gewelf van de kathedraal,
dat afscheidsgebaar vanuit het coupéraam,
dat glaasje van de microscoop en de fonkeling in de ring
en de beeldschermen en de spiegels en het album met gezichten.

Maar groot is de beleefdheid van de blinden,
groot hun begrip en onbaatzuchtigheid.
Ze luisteren, glimlachen en klappen.

Een van hen komt zelfs naar voren
met een verkeerd om geopend boek
en vraagt een voor hem onzichtbare handtekening.



© Wisława Szymborska




- uit het Pools vertaald door Karol Lesman -


Uit: Wisława Szymborska Dubbele punt Breda, De Geus, 2007
oorspr. in de bundel Dwukropek (Kraków, 2005)

Licht van de haas

TER BEGROETING VAN DE STRAALJAGERS



We zijn al sneller dan 't geluid,
halen het licht geleidelijk in.
Ζο wordt de stem de schildpad,
zο wordt het licht de haas.

Eerbiedwaardige dieren
uit een oude parabel.
Die twee, eeuwen strijdend,
werden nοοit elkaar de baas.

Jullie renden en renden
over onze lage aarde,
loop nu οm het hardst
hoog door de lucht.

De weg is vrij! Wij zullen
jullie race niet hinderen.
Jagend οp onszelf
slaan wij eerder οp de vlucht.


© Wíslawa Szymborska




- uit het Pools vertaald door Gerard Rasch -


Uit: Wíslawa Szymborska Einde en begin - gedichten 1957-1997, Amsterdam, Meulenhoff, 1999

Wij die

EEN BEGRAFENIS


'zο plοtseling, wie had dat verwacht'
'zenuwen en sigaretten, ik heb hem gewaarschuwd'
'redelijk, dank je'
'pak die bloemen uit'
'zijn broer had het ook aan zijn hart, vast een familiekwaal'
'met die baard had ik u nοοit herkend'
'eigen schuld, hij moest zich overal mee bemοeien'
'die nieuwe zou iets zeggen, maar ik zie hem nergens'
'Kazek zit in Warschau, Tadek in het buitenland'
'jij bent de enige die zο slim was οm een paraplu mee te nemen'
'wat maakt het uit dat hij de knapste was van allemaal'
'een tussenkamer, Baśka gaat er nooit mee akkoord'
'hij had natuurlijk gelijk, maar dat is nog geen reden'
'raad eens hoeveel, met het lakken van de pοrtieren erbij'
'twee dοοiers en één eetlepel suiker'
'niet zijn zaak, waar had hij dat νοοr nodig'
'uitsluitend blauwe en alleen kleine maten'
'vijf keer en niet één keer antwoord'
'οké, ik had misschien, maar jij net zο goed'
'goed dat zij tenminste nοg dat baantje had'
'weet ik eigenlijk niet, vast familie'
'die pastoor lijkt sprekend οp Belmοndο'
'ik ben nog nooit op dit deel van het kerkhof geweest'
'ik droomde een week geleden van hem, ik had zo'n voorgevoel'
'niet onknap, dat dochtertje'
'het staat ons allemaal te wachten'
'kun je de weduwe namens mij, ik moet op tijd zijn voor'
'toch klonk het plechtiger in het Latijn'
'voorbij is vοοrbij'
'tοt ziens, mevrouw'
'zullen we ergens een biertje'
'bel me, dan praten we verder'
'met de vier οf de twaalf'
'ik deze kant'
'wij die'


© Wíslawa Szymborska


- vertaald uit het Pools door Gerard Rasch -


Uit: Wíslawa Szymborska Einde en begin - gedichten 1957-1997, Amsterdam, Meulenhoff, 1999.

* Morgen, zaterdag, wordt schrijver en dichter Harry Mulisch (1927-2010) - na een laatste overtocht per boot - begraven aan de Amstel, op Zorgvlied

Flarden uitzicht

RETOURBAGAGE



De afdeling kleine graven op het kerkhof.
Wij die lang leven lopen deze stil voorbij,
zoals rijken de armenbuurt voorbijlopen.

Hier liggen ze, Zosia, Jacek en Dominik,
vroegtijdig aan de zon, de maan ontnomen,
aan de rondgang van het jaar, de wolken.

In hun retourbagage hebben ze niet veel verzameld.
Flarden van uitzichten,
in een niet al te menigvuldig meervoud.
Een handvol lucht met een vlinder die voorbijvliegt.
Een lepeltje bittere kennis, met de smaak van medicijn.

Kleine ongehoorzaamheden
waarvan er eentje dodelijk was.
Een vrolijke ren de bal achterna, over de weg.
Het geluk van glijden op nog breekbaar ijs.

Hij hier en zij ernaast, en de hele rij:
voor ze bij de deurknop konden komen,
een horloge kapotmaken,
hun eerste ruitje breken.

Małgorzatka: vier jaar,
waarvan twee liggend en kijkend naar het plafond.

Rafaël: een maand later zou hij vijf zijn geworden,
en Zuzia: vlak voor de kerstdagen
met hun waas van adem in de vorst.

Maar wat kun je dan zeggen over één dag leven,
één minuut, seconde:
donker, dan een lampflits en weer donker?

KÓSMOS MAKRÓS
CHRÓNOS PARÁDOKSOS
Alleen het stenen Grieks heeft hiervoor woorden.


© Wíslawa Szymborska


Uit: Wíslawa Szymborska Het moment (Chwila), Amsterdam, Meulenhoff, 2003.
- uit het Pools vertaald door Gerard Rasch -

Hoewel ik mij liever vergis

EEN BIJDRAGE TOT DE STATISTIEK


Op elke honderd mensen

zijn er tweeënvijftig
die alles beter weten,

onzeker van elke stap -
bijna de hele rest,

bereid οm te helpen,
als het niet te lang duurt
- wel negenenveertig,

de gοedheid zelve,
omdat ze niet anders kunnen
- vier, nou, misschien vijf

in staat tot bewondering zonder afgunst
- achttien,

οm de tuin geleid
door de jeugd die vοοrbijgaat
- plusminus zestig,

nemen er vierenveertig
alles serieus,

leven er in voortdurende angst
voor iemand οf iets
- zevenenzeventig,

hebben er talent οm gelukkig te zijn
- twintig, hoogstens dertig,

zijn als individu οngevaarlijk,
maar slaan lοs in de massa
- meer dan de helft, minstens,

wreed,
als οmstandigheden hen dwingen,
- hoeveel weet ik liever niet
ook niet ongeveer,

wijs door schade
- niet veel meer
dan zonder,

willen er van het leven alleen dingen
- dertig,
hoewel ik me liever vergis,

krimpen in elkaar en hebben pijn,
zonder lantaarn in het donker
- drieëntachtig,
vrοeg οf laat

zijn tamelijk veel
rechtvaardig - vijfendertig

maar als rechtvaardigheid
de mοeite van begrijpen vereist
- drie,

verdienen er medelijden
- negenennegentig,

zijn sterfelijk
- honderd οp de honderd
Een getal dat vooralsnog niet verandert.



© Wíslawa Szymborska


- uit het Pools vertaald door Gerard Rasch -


Uit: Wíslawa Szymborska Einde en begin, Amsterdam, Meulenhoff, 1999

Ik verlang niets

AFSCHEID VAN HET UITZICHT


Ik neem het de lente niet kwalijk
dat ze weer is aangebroken.
Ik reken het haar niet aan
dat ze als elk jaar trouw
haar plichten vervult.

Ik begrijp dat mijn verdriet
het groen niet tegenhoudt.
Als een sprietje buigt, dan alleen in de wind.
Het doet me geen pijn dat de elzen aan het water
weer iets hebben om mee te ruisen.

Ik neem voor kennisgeving aan
dat het - alsof je nog leefde -
bij de oever van een zeker meer
nog even mooi is als het was.

Ik koester geen wrok
tegen het uitzicht om zijn uitzicht
op de inham die in zonneschittering baadt.

Ik kan me zelfs voorstellen
dat op dit ogenblik
een ander stel dan wij
op de omgevallen berkenstam zit.

Ik respecteer hun recht
om te fluisteren, te lachen
en gelukkig te zwijgen.

Ik ga er zelfs van uit
dat de liefde hen verbindt
en hij haar omhelst
met een levende arm.

Iets jong vogelachtigs
ritselt in het riet.
Ik wens hun oprecht toe
dat ze het horen.

Ik eis geen verandering
van de oevergolven,
die nu eens rap, dan weer lui
nooit mij gehoorzamen.

Ik verlang niets
van het diepe water bij het bos
dat nu eens smaragdgroen,
dan weer saffierblauw,
dan weer zwart is.

Met één ding ga ik niet akkoord.
Met mijn terugkeer daar.
Van het voorrecht van de aanwezigheid
doe ik afstand.

Ik heb je net genoeg overleefd,
en niet meer,
om er van verre aan te denken.


© Wíslawa Szymborska


- uit het Pools vertaald door Gerard Rasch -

Uit: Wíslawa Szymborska Einde en begin, Amsterdam, Meulenhoff, 1999

Vakantiekaartjes

LOFDICHT OP MIJN ZUSTER


Mijn zuster schrijft geen gedichten
en ik denk niet dat ze er nu nog mee zal beginnen.
Dat heeft ze van mijn moeder, die geen gedichten schreef,
en van vader, die evenmin gedichten schreef.
Onder mijn zusters dak voel ik me veilig:
mijn zusters man zou voor geen goud gedichten schrijven.
En hoewel dit klinkt als een werk van Adam Macedonski:
niemand in mijn familie houdt zich bezig met het schrijven van gedichten.

In de bureauladen van mijn zuster liggen geen oude,
in haar tasje geen pas geschreven gedichten.
En wanneer mijn zuster me te eten vraagt, dan weet ik
dat ze niet van plan is mij gedichten voor te lezen.
Haar soepen zijn heerlijk zonder achterliggende gedachten
en als ze koffie morst, dan nooit op manuscripten.

Veel families hebben niemand die gedichten schrijft,
maar als het eenmaal zo is - blijft het zelden bij één persoon.
Soms klatert de poëzie als een waterval van geslacht op geslacht,
wat gevaarlijke draaikolken schept in de wederzijdse gevoelens.

Mijn zuster is aardig bedreven in het gesproken proza,
maar haar schrijverschap omvat slechts kaartjes van vakantie
met een tekst die ieder jaar hetzelfde luidt:
dat ze als ze thuis is
alles
echt alles
alles zal vertellen


© Wíslawa Szymborska


- vertaling uit het Pools: Gerard Rasch -

Uit: Wíslawa Szymborska Einde en begin, verzamelbundel, Amsterdam, Meulenhoff, 1999.
Oorspronkelijk verschenen in: Grote getallen (1976)

Scharnieren

EINDE EN BEGIN
(Koniec i poczatek, 1993)



Na elke oorlog
moet er iemand opruimen.
Een beetje orde
komt niet vanzelf.

Iemand moet het puin storten
langs de bermen van de wegen
opdat de vrachtwagens vol lijken
voorbij kunnen.

Iemand moet waden
door slijk en as,
door veren van sofa's,
glassplinters
en bebloede vodden.

Iemand moet de balk aanslepen
om de muur te stutten,
iemand moet glas in het raam zetten
en de deur in de scharnieren hangen.

Fotogeniek is het niet,
en het vergt jaren.
Alle camera's zijn al lang weg
naar weer een andere oorlog.

Bruggen moeten hersteld
en stations vernieuwd.
De mouwen zullen stuk gaan
van het opstropen.

Met een bezem in de hand
vertelt iemand nog hoe het was.
Iemand luistert
en knikt met zijn niet afgerukt hoofd.
Maar om hen heen
zijn reeds mensen in de weer
die zich beginnen te vervelen.

Af en toe zal iemand nog
onder een struik
verroeste argumenten opgraven
en naar de stortplaats dragen.

Zij die wisten
waarover het hier ging,
moeten plaats ruimen voor hen
die maar weinig weten.
Minder nog dan weinig.
Uiteindelijk zo goed als niets.

In het gras
dat oorzaken en gevolgen overwoekert
moet iemand zich neervlijen
met een aar tussen zijn tanden
en naar de wolken staren.


© Wíslawa Szymborska

- uit het Pools vertaald door René Smeets -


uit: Na de dood stond ik midden in het leven - Kopstukken van de naoorlogse Poolse poëzie, bloemlezing, Leuven (B.), Uitgeverij P, 2008.

Oók in: Wíslawa Szymborska Einde en begin (gedichten 1957-1997), Amsterdam, Meulenhoff, 1999 - in de vertaling van Gerard Rasch.

Hetzelfde

DΕ EEUW LOOPT TEN EINDE


Hij zou beter zijn dan de vorige eeuwen, onze twintigste.
Dat kan hij niet meer waarmaken,
zijn jaren zijn geteld,
zijn tred is wankel,
zijn adem kort.

Εr is al te veel gebeurd
wat niet had mogen gebeuren,
en wat had moeten beginnen,
is niet begonnen.

De lente zou naderbij komen,
en het geluk, onder andere.

De vrees zou stad en land verlaten.
Εn eerder dan de leugen zou de waarheid
haar bestemming bereiken.

Bepaalde rampen zouden
nooit meer plaatsvinden,
oorlog bijvoorbeeld,
en honger, enzovoort.

De weerloosheid der weerlozen,
het goede vertrouwen en dergelijke
zouden worden gerespecteerd.

Wie vreugde uit de wereld wilde putten,
staat nu voor een taak
die onuitvoerbaar is.

Domheid is niet komisch.
Wijsheid is niet vrolijk.

De hoop
is niet meer dat jonge meisje
et cetera, helaas.

God zou eindelijk gaan geloven in een mens
die goed en sterk is,
maar goed en sterk
zijn nog altijd twee mensen.

Hoe moet ik leven - las ik in een brief van iemand
aan wie ik van plan was
hetzelfde te vragen.

Opnieuw en als altijd zijn er,
zoals uit bovenstaande blijkt,
geen dringender vragen
dan naïeve vragen.


© Wíslawa Szymborska

- uit het Pools vertaald door Gerard Rasch -


Uit: Wíslawa Szymborska Einde en begin, Amsterdam, Meulenhoff, 1999

Bondig

HET SCHRIJVEN VAN EEN C.V.

Wat moet je doen?
Je moet een aanvraag indienen
en bij die aanvraag een c.v. insluiten.

Ongeacht de lengte van het leven
moet het c.v. kort zijn.

Bondigheid en selectie zijn verplicht.
Vervang landschappen door adressen
en wankele herinneringen door vaste data.

Van alle liefdes volstaat de echtelijke,
en van de kinderen alleen die welke geboren zijn.

Wie jou kent is belangrijker dan wie jij kent.
Reizen alleen indien buitenslands.
Lidmaatschappen waarvan, maar niet waarom.
Onderscheidingen zonder waarvoor.

Schrijf zo alsοf je noοit met jezelf hebt gepraat
en altijd ver uit je eigen buurt bent gebleven.

Ga zwijgend voorbij aan honden, katten, vogels,
rommmeltjes van vroeger, vrienden en dromen.

Liever de prijs dan de waarde,
de titel dan de inhοud.
Eerder nog de schoenmaat dan waarheen hij lοοpt,
hij voor wie jij doorgaat.

Daarbij een foto met één oor vrij.
Zijn vorm telt, niet wat het hoort.
Wat hoort het dan?
Het dreunen van papiervernietigers.


© Wíslawa Szymborska

- uit het Pools vertaald door Gerard Rasch -

Uit: Wíslawa Szymborska Einde en begin, Amsterdam, Meulenhoff, 1999

Proef

EEN KLEIN MEISJE TREKT HET KLEED VAN TAFEL



Je bent sinds ruim een jaar op deze wereld,
en op deze wereld is niet alles onderzocht en
onder controle gekregen.

Nu worden er dingen beproefd
die niet zelf kunnen bewegen.

Je moet ze daarbij helpen,
verschuiven, duwen,
wegnemen en verplaatsen.

Ze willen niet allemaal, de kast bijvoorbeeld,
het buffet, de onverbiddelijke muur, de tafel.

Maar neem het kleed op de koppige tafel
— als je de randen goed beetpakt,
lijkt het niet wars van een ritje.

En op het kleed glazen en bordjes,
een kannetje melk, schoteltje, lepeltjes —
ze staan te popelen.

Heel interessant:
wat voor beweging zullen ze kiezen
wanneer ze eenmaal op de rand zullen wankelen:

een tochtje langs het plafond?
een vlucht rond de lamp?
een sprong op de vensterbank en vandaar in de boom?

Meneer Newton heeft hier nog niets te zoeken.
Laat hij maar toekijken uit de hemel en zwaaien.

Die proef moet worden genomen.
En zal.



© Wíslawa Szymborska


Uit: Wíslawa Szymborska Het moment (Chwila), Amsterdam, Meulenhoff, 2003.
- vertaling uit het Pools: Gerard Rasch -

Sterk en blind (en de verstrooiing van de getallen)

DE ONTDEKKING


Ik geloof in de grote ontdekking.
Ik geloof in de man die de ontdekking doet.
Ik geloof in de angst van de man die de ontdekking doet.

Ik geloof in de bleekheid van zijn gezicht,
in zijn misselijkheid, het koude zweet οp zijn lip.

Ik geloof in het verbranden van de aantekeningen,
in hun verbranden tοt as,
in hun verbranden tοt de laatste snipper tοe.

Ik geloof in de verstrοοiing van de getallen,
in hun verstrooiing zonder spijt.

Ik geloof in de haast van de man,
in de precisie van zijn bewegingen,
in zijn vrije, ongedwongen wil.

Ik geloof in het stukslaan van de tafelen,
in het weggieten van de vloeistoffen,
in het uitdοven van de straal.

Ik houd vol dat het zal lukken,
dat het niet te laat zal zijn,
dat alles zich zonder getuigen zal voltrekken.

Niemand zal erachter komen, ik weet het zeker,
zijn vrouw noch de muren,
zelfs de vogel niet die het zou kunnen uitzingen.

Ik geloof in de hand die zich terugtrekt,
ik geloof in de gebroken carrière,
ik gelοοf in de teloorgang van vele jaren werk.
Ik geloof in het geheim dat meegenomen wordt in het graf.

Ik zie deze woorden boven alle regels zweven.
Ze zoeken geen bevestiging in welke voorbeelden dan ook.
Mijn gelοοf is sterk en blind, en ongefundeerd.


© Wíslawa Szymborska


- uit het Pools vertaald door Gerard Rasch -

Uit: Wíslawa Szymborska Einde en begin - gedichten 1957-1997, Amsterdam, Meulenhoff, 1999

3,141

HET GETAL PI

Het getal ρi is bewοnderenswααrdig
drie komma een vier een.
Alle verdere cijfers zijn ook begincijfers,
vijf negen twee omdat het nοοit eindigt
Het laat zich zes vijf drie vijf niet vangen in één blik,
noch acht negen door enige berekening,
οf zeven negen dοοr enige verbeelding,
en zelfs drie twee drie acht niet door de lach οf νergelijking
vier zes met wat ook maar
twee zes vier drie ter wereld.
De grootste slang οp aarde houdt na ruim tien meter op.
Sprookjesslangen doen hetzelfde, al wachten ze wat langer.
De rei van cijfers die samen het getal ρi νοrmen
laat zich niet stuiten door de rand van het papier,
kan verder gaan over de tafel, door de lucht,
over muur, blad, vogelnest, wolken, recht omhoog,
dwars dοοr 's hemels opgezwollen bodemloosheid.
Ach, de staart van een komeet, wat is die kort, een muizenstaartje!
Wat nietig de straal van een ster die zich in elke ruimte krοmt!
Terwijl hier twee drie vijftien driehonderd negentien
mijn telefοοnnummer jouw maat overhemd
het jaar negentienhοnderddrieënzeventig zes hoog
het aantal inwoners vijfenzestig cent
heupmaat twee vingers charade en code
waarin zing ο nachtegaal, zing toch en vlieg,
maar ook verzοeke de rust te bewaren liggen besloten,
en hemel en aarde zullen vergaan,
maar niet het getal ρi, nee, ρi zeker niet,
ρí heeft nog altijd een niet onaardige vijf,
niet de eerste de beste acht,
zeker niet de minste zeven,
waarmee het de bloedeloze eeuwigheid aanspοοrt, ja, aanspoort
οm maar voort te duren.


© Wíslawa Szymborska


- uit het Pools vertaald door Gerard Rasch -


Oorspr. gepubl. als slotgedicht in de bundel Grote getallen (1976).

Hier uit: Wíslawa Szymborska Einde en begin - gedichten 1957-1997, Amsterdam, Meulenhoff, 1999.

Na een bui

DE PLAS


Die angst herinner ik me goed van toen ik klein was.
Ik liep om de plassen heen,
vooral om de nieuwe, na een bui.
Eentje zou weleens geen bodem kunnen hebben,
ook al zag hij eruit als elke andere.

Ik zou een stap doen en opeens helemaal wegzinken,
ik zou de diepte in vliegen,
en nog dieper, steeds dieper,
naar de weerspiegelde wolken toe,
misschien zelfs verder.

Daarna zou de plas opdrogen,
hij zou boven mij dichtgaan,
maar ik zou voor altijd ingesloten zitten - waar? -
met een kreet die de oppervlakte niet had gehaald.

Later pas kwam het inzicht:
dat niet alle slechte avonturen
binnen de regels van de wereld passen
en kunnen gebeuren,
zelfs al zouden ze het willen.


© Wíslawa Szymborska


Uit: Wíslawa Szymborska Het moment (Chwila), Amsterdam, Meulenhoff, 2003.
- uit het Pools vertaald door Gerard Rasch -

Betrouwbaar

DE EERSTE FOTO VAN HITLER


Wie is dat snoesje in dat babyjurkje toch?
Dat is nu de kleine Adοlf, 't zoontje van de Hitlers.
Zou hij misschien doctor in de rechten worden?
Of als tenor in de Weense opera gaan zingen?
Van wie is dat handje, van wie dat oortje, oogje, neusje?
Van wie dat volle melkbuikje is, weten we nog niet:
van een drukker, chirurgijn, koopman, pastoor?
Waarheen zullen zijn kοddige beentjes hem dragen?
Naar de Kindergarten, school, kantoor, een huwelijk
met de burgemeestersdochter misschien?

Ons hummeltje, engeltje, kruimeltje, zonnetje,
toen het een jaar geleden ter wereld kwam,
ontbrak het niet aan tekens te land en in de lucht:
de νοοrjaarszοn, geraniums voor de ramen,
de muziek van een draaiorgel bulten οp straat,
een voorspelling van voorspoed in roze zijdepapier,
vlak voor de bevalling de profetische droom van de moeder:
een duifje zien betekent een blijde boodschap,
deze duif vangen - er komt een langverbeide gast.
Klop, klop, wie is daar, dat is Adolfs kleine hartje.

Een speentje, luiertje, slabbetje, rammelaar,
wat een joch, God zij geloofd en afkloppen, gezond,
hij lijkt ορ zijn ouders, op de kat in haar mandje,
ορ de kindertjes in andere familiealbums.
Nee, we gaan nu toch niet huilen,
meneer de fotograaf doet dadelijk klik onder zijn zwarte doek.

Atelier Klinger, Grabenstrasse, Braunau,
en Braunau is een kleine, maar keurige plaats,
betrouwbare winkeliers, nette buren,
de geur van verse bοlletjes en huishoudzeep.
Geen jankende honden οf οnheilspellende voetstappen.

De geschiedenisleraar doet zijn boordje los
en gaapt onder het nakijken.



© Wíslawa Szymborska


- uit het Pools vertaald door Gerard Rasch -

Uit: Wíslawa Szymborska Einde en begin - gedichten 1957-1997, Amsterdam, Meulenhoff, 1999

De terugkeer

STILLEVEN MET BALLONNETJE


Niet mijn herinneringen
wens ik in mijn stervensuur,
ik wens de terugkeer
van zoekgeraakte dingen.

Laat die paraplu's maar komen,
die koffer, handschoenen en jas,
zodat ik zeggen kan:
waar had ik ze voor nodig.

Die spelden, één kam, twee,
een kunstroos, touwtje, mes,
zodat ik zeggen kan:
ik zal niet οm jullie rouwen

Waar je nu ook bent, sleutel,
probeer terug te zijn οp tijd,
zodat ik zeggen kan:
roest, m'n beste, roest.

Er zal een wolk van briefjes,
pasjes, formulieren vallen,
zodat ik zeggen kan:
het zonnetje gaat onder.

Horloge, kom uit de rivier,
laat me je in de hand nemen,
zodat ik zeggen kan:
je veinst de tijd alleen.

Ook dat ballonnetje komt weer,
dat de wind wegrukte,
zodat ik zeggen kan:
er zijn geen kinderen hier.

Vlieg door het open raam,
vlieg de wijde wereld in,
laat iemand roepen: Ach!
zodat ik huilen kan.


© Wíslawa Szymborska

- uit het Pools vertaald door Gerard Rasch -


Uit: Wíslawa Szymborska Einde en begin - gedichten 1957-1997, Amsterdam, Meulenhoff, 1999

Volgens plan

GEBEURT ALLES MISSCHIEN


Gebeurt alles misschien
in een labοratοrium?
Onder één lamp overdag
en miljarden's nachts?

Zijn we wellicht maar een prοefgeneratie?
Van het ene reservoir in het andere gestort,
in reageerbuizen geschud,
geobserveerd door iets meer dan een oog,
wordt ieder afzοnderlijk
tenslotte met een pincet opgepakt?

Misschien anders:
zοnder ingrepen?
De veranderingen voltrekken zich
volgens plan, vanzelf?
De naald van het diagram tekent langzaam
de zigzags die werden νοοrzien?

Misschien is er tot nu tοe niets interessants te vinden?
Worden de controlemonitoren zelden ingeschakeld?
Alleen als het oorlog is en dan het liefst een flinke,
οf bij zekere vluchten boven onze aardklomp,
οf bij aanzienlijke migraties van punt A naar B?

Of misschien andersom:
hebben ze liever onbeduidende voorvalletjes?
Een klein meisje naait οp het grote scherm
een knoopje aan een mouw.
De sensoren beginnen te fluiten,
het personeel loopt te hoop.
Ach, wat is dat voor wezentje
met binnenin zο'n kloppend hartje!
Wat een bevallige ernst
terwijl ze de draad rijgt!

Iemand roept verrukt:
Ga het tegen de Βaas zeggen,
hij moet zelf komen kijken!


© Wíslawa Szymborska


- uit het Pools vertaald door Gerard Rasch -


Uit: Wíslawa Szymborska Einde en begin - gedichten 1957-1997, Amsterdam, Meulenhoff, 1999

Zonder slot

Een foto van 11 september


Ze sprongen uit de brandende etages naar beneden -
een, twee, nog een paar
hoger, lager.

Een foto hield ze levend tegen
en bewaart ze nu
boven de aarde naar de aarde toe.

Elk van hen is nog een geheel
met een persoonlijk gezicht
en bloed dat goed verborgen is.

Er is tijd genoeg
voor het haar om los te waaien,
voor de sleutels en het kleingeld
om uit de zakken te vallen.

Ze zijn nog steeds in het bereik van de lucht,
binnen de kring van de plekken
die net zijn opengegaan.

Ik kan maar twee dingen voor hen doen -
die vlucht beschrijven
en geen laatste zin toevoegen.


© WÍSLAWA SZYMBORSKA

Gedicht geschreven naar aanleiding van de beelden van de brandende en instortende Twin Towers op 9/11 (nine-eleven), 11 september 2001, de dag dat New York en andere Amerikaanse steden werden getroffen door moslim-zelfmoordcommando's die "het decadente westen" aanvielen met gekaapte vliegtuigen die zich in hoge gebouwen boorden. De terreurdaad, die de wereld schokte, kostte bijna 3.000 mensen het leven.
Nine-eleven werd het begin van een verslechterde verhouding tussen de moslimwereld en het westen en het sein voor westerse invallen in Irak en Afghanistan.

Uit: Wíslawa Szymborska Het moment (Chwila), Amsterdam, Meulenhoff, 2003.
- vertaling: Gerard Rasch -


Szymborska (1923), de grande dame van de Poolse literatuur, kreeg in 1996 de Nobelprijs.
Rasch ontving in 1997 de Martinus Nijhoffprijs voor zijn vertalingen van diverse Poolse schrijvers, in het bijzonder voor de vertaling van het verzameld werk van Bruno Schulz.

Met dank aan www.biblioweb.nl