Brave golven

MAN VLOEKEND TEGEN DE ZEE


Iemand
klom zomaar op de rots
en vloekte tegen de zee.

Stom water, stom bezwangerd water,
slijmerige afdruk van de hemel,
fladderende draaikont tussen zon en maan,
pietluttige schelpenteller,
vloeiende brullende stier
de rotsen bevruchtend met zijn bloed,
zelfmoordend zwaard
versplinterend op iedere kaap,
hydra die de nacht afslacht,
zoutnevels van stilte briesend,
vergeefs en vergeefs
de trillende vleugels spreidend,
Gorgo die haar eigen lijf opvreet,

water, absurde platte schedel van water –

Zo vloekte hij een poos tegen de zee
die zijn sporen in het zand likte
als een geslagen hond.

Daarna klom hij omlaag
en streelde
de kleine immense onstuimige spiegelende zee.
Ziezo, braaf water, zei hij –
en ging zijns weegs.


© Miroslav Holub


Uit: Miroslav Holub De geboorte van Sisyphus, samengesteld en uit het Tsjechisch
vertaald door Jana Beranová. Amsterdam, De Bezige Bij, 2008

Lege wagons

ZONDAG


De marathonlopers hebben de bocht bereikt:
zondag, de dag van trieste liedjes
bij de spoorbrug
en de wolken.

Jouw ogen, in het zenit –
dat te zeggen zonder je lijf te gebruiken is
als hardlopen zonder de aarde te raken.

Dertig jaar geleden
kwam hier een transport langs, open wagons
beladen met silhouetten,
hoofden en schouders geknipt
uit het zwarte papier van horror.
Die mensen hielden van iemand,
maar de trein komt leeg terug,
elke zondag, alleen
wat haarspelden
en sintels
op de bodem.

Wie weet hoe de aarde te raken,
wie weet hoe de aarde niet te raken.

We kunnen alleen nog geloven
in het bestaan van de marathonfinish
binnen twee uur en veertig minuten,
bij oorverdovend gedreun van wolken
en lege open wagons
op de spoorbrug.


© Miroslav Holub


Uit: Miroslav Holub De geboorte van Sisyphus, samengesteld en uit het Tsjechisch
vertaald door Jana Beranová. Amsterdam, De Bezige Bij, 2008

Sneeuw

SCÈNE MET MUZIKANTEN



Sneeuw kwam recht uit het hart. En bleef.

We liepen, de klarinet een ijspegel,
de viool rillend onder de jas. De schemering
viel van oor tot oor. Voorbij de heuvel
een varken, in doodsstrijd. Geen muziek,
alleen stilte, steeds straffer.

Ons hele leven
waadden we door diepe sneeuw
van portaal tot portaal, links en rechts.

Pas helemaal aan het eind,
buiten adem, buiten onszelf en dus
zonder gewicht, kraste iemand
in die stilte.

Kras, sintel van muziek. Kras,
muziek zelf.

Laten we die weg, die sneeuw,
die scène en die stilte
dan maar
aftrekken van de eeuwigheid.


© Miroslav Holub


- vertaling: Jana Beranová -


Uit: Miroslav Holub (1923-1998) De geboorte van Sisyphus, samengesteld en uit het Tsjechisch vertaald door Jana Beranová. Amsterdam, De Bezige Bij, 2008.

Eerder opgenomen in: De mooiste van de hele wereld - 300 gedichten van de 20ste eeuw, bloemlezing door Koen Stassijns & Ivo van Strijtem. Tielt (B.), Lannoo, 1996

Rekentafel

HET HOOFD


Er zit een ruimteschip in
en een project
om pianolessen af te schaffen.
En er zit de ark van Noach in,
die zal de eerste zijn.

En ook
een absoluut nieuwe vogel,
een absoluut nieuwe haas,
een absoluut nieuwe hommel.

Er zit een rivier in
die naar boven stroomt.

Er zit een rekentafel in.

Er zit antimaterie in.

En je kunt het niet kappen.

Ik geloof
dat alleen wat je niet kunt kappen
een hoofd is.

Ik vind het veelbelovend
dat zoveel mensen
een hoofd hebben.


© Miroslav Holub


Uit: Miroslav Holub De geboorte van Sisyphus, samengesteld en uit het Tsjechisch
vertaald door Jana Beranová. Amsterdam, De Bezige Bij, 2008

Schitterend

MASTERCLASS


Hij sprak
en de hemden van boetelingen
vielen op de grond, bezwangerd.
Het was de keizersnede van de gedachte,
pluchen poppetjes werden geboren, juichend.
Het was het profiel van eenieder,
geknipt uit zwart papier.
Lieveheersbeestjes kropen van onder onze nagels.
Je kon het bazuingeschal horen bij Jericho
en het gesis van onze genen.
Het was schitterend, zoals hij sprak.
Ik kan me alleen niet meer herinneren
waarover.

© Miroslav Holub


- vertaling: Jana Beranová -


Uit: Miroslav Holub De geboorte van Sisyphus, samengesteld en uit het Tsjechisch vertaald door Jana Beranová. Amsterdam, De Bezige Bij, 2008

Behelpen

BEKNOPTE BESCHOUWING OVER EXACTHEID


Vissen
trekken altijd exact daarheen en exact dan,
zo hebben ook
vogels een ingebouwd exact tijdsbesef en
plaatsbesef.

Maar mensen,
beroofd van hun instinct, behelpen zich
met wetenschappelijk onderzoek. Dat is de kern
van dit verhaal.

Een zekere soldaat
moest een kanon afvuren elke avond klokslag zes.
Dat deed hij zoals ’t een soldaat betaamt. Toen zijn
exactheid werd getest, meldde hij:

Ik richt me
naar de volstrekt exacte chronometer in de etalage
van de klokkenmaker in de stad. Elke dag om zeventien
vijfenveertig zet ik mijn horloge ermee gelijk en
klim de heuvel op waar het kanon klaarstaat.
Om zeventien negenenvijftig exact bereik ik het kanon
en om achttien uur exact vuur ik af.

Gebleken is
dat deze wijze van afvuren volstrekt exact is.
Alleen de chronometer moest nog worden onderzocht. Dus
vroeg men de klokkenmaker in de stad naar de exactheid
van dat uurwerk.

O, zei de klokkenmaker,
dit uurwerk is het allerexactst. Stel u voor,
al jaren wordt hier exact om zes uur een kanon afgevuurd.
En elke dag kijk ik naar de chronometer
en die wijst altijd exact op zes.

Tot zover over exactheid.
En vissen trekken door het water en uit de hemel klinkt
geruis van vleugels, terwijl

Chronometers tikken en kanonnen bulderen.


© Miroslav Holub


Uit: Miroslav Holub De geboorte van Sisyphus, samengesteld en uit het Tsjechisch vertaald door Jana Beranová. Amsterdam, De Bezige Bij, 2008

Tas

TOEN ZWEGEN DE BIJEN


Een oude man
stierf onverwachts
alleen in de tuin bij een koningskaars.
Daar lag hij tot in het donker,
toen zwegen
de bijen.

Een mooie dood, nietwaar
dokter, zegt
de vrouw in het zwart
die net als vroeger
iedere zaterdag
naar de tuin komt
met in haar tas
eten voor twee.


© Miroslav Holub


Uit: Miroslav Holub De geboorte van Sisyphus, samengesteld en uit het Tsjechisch
vertaald door Jana Beranová. Amsterdam, De Bezige Bij, 2008

Bespijkerde schoen

DODEN


Na de derde operatie, zijn hart
doorzeefd als een oude kermisschijf,
kwam hij bij op zijn bed
en zei: Vanaf nu ben ik zo sterk
als een beer. En heeft u ooit
paarden zien vrijen?

Die nacht stierf hij.

En een ander sukkelde acht laffe jaren
als eendenkroos in een zure kreek,
als schoof hij zijn bleke gezicht
aan een spies over de kerkhofmuur.

Tot het gezicht ten slotte verdween.

Bij beiden trapte de engel des doods
simpel met zijn bespijkerde schoen
op hun verlengde merg.

Ik weet dat het dezelfde dood was.
Maar ik geloof niet dat ze
hetzelfde dood zijn.


© Miroslav Holub


Uit: Miroslav Holub De geboorte van Sisyphus, samengesteld en uit het Tsjechisch
vertaald door Jana Beranová. Amsterdam, De Bezige Bij, 2008

Protocol

HET GELIJK


Hij vertrok, onfeilbaar, zelfs de deur
had een blauwe plek, hij had
in de roos geschoten.
Wij bleven met z’n tweeën achter
en de protocolcijfers
gaapten ons aan als
grote koppen van groene kevers
uit de kieren van de avond.
De boeken strekten
hun rug.
De weegschaal was zomaar aan het wegen
en de glazen kralen van de ketting
van Klaas Vaak zaten te smoezen
in de schaaltjes.

‘Heb je ooit gelijk gehad?’ vroeg een van ons.
‘Ik niet.’

Daarna telden we verder.
Het was al laat.
En buiten steeg de ijskoud paarse
rookstad naar de sterren.


© Miroslav Holub


Uit: Miroslav Holub De geboorte van Sisyphus, samengesteld en uit het Tsjechisch vertaald
door Jana Beranová. Amsterdam, De Bezige Bij, 2008

Spinrag

DE WEG NAAR HET BINNENSTE


Op weg naar de bronnen van taal
dwaalde je door een nachtelijk landschap
waar in plaats van stenen open ogen liggen.
Toen verzonk de weg als ijs in een plas
en je viel. Een paar duizend jaar.

Je belandde
in een woest spinragkeldertje zonder
ramen. Bij de muur hurkten twee
drie kreupele woorden
(ik… weg… groen)
en op de vloer lag
gejammer.

Je sloot de deur en holde terug.
Het binnenste, dacht je,
het binnenste zit vast wel buiten.


© Miroslav Holub


Uit: Miroslav Holub De geboorte van Sisyphus, samengesteld en uit het Tsjechisch
vertaald door Jana Beranová. Amsterdam, De Bezige Bij, 2008

Genoeg

NACHT IN DE STRATEN



Uit de dierenwinkel
klinkt vogelgezang.

De huizen groeien.
Enkele bakstenen
verlaten de kathedraal.
Af en toe valt
een veertje
of een kat
of een hond
uit de hemel.

Uit de dierenwinkel
klinkt vogelgezang.

De huizen groeien.
In de muren stroomt
het witte bloed der rechtvaardigen.
Op de adem van miljoenen
drijft de maan,
een onmetelijk hart
rolt nacht naar dag.

Het is genoeg dat we leven.
Ademen.

Ook voor het draaien van de Aarde
verantwoordelijk.


© Miroslav Holub


Uit: Miroslav Holub De geboorte van Sisyphus, samengesteld en uit het Tsjechisch vertaald door Jana Beranová. Amsterdam, De Bezige Bij, 2008

Overbodig als een mijn

OVER DE OORSPRONG VAN STEEN


Hij kwam te laat op de bedevaart
bergafwaarts,
met de planeet op zijn schouders,
roerloos neergestort,
overbodig als een mijn uit een niet-gevoerde oorlog,
ongezien als drek van een uitgestorven demon,
onbereikbaar zelfs voor Sisyphus.

Nu ligt hij op het hart,
nu ligt hij op de maag,
nu ligt hij op de weg,

tot ooit de allerlaatste voorbijganger
hem in een moment van bezieling
oppakt en naar iemand gooit.

Dan belandt hij in onze tijd,
noemt zich steen
en begrijpt dat alles
een doel heeft.


© Miroslav Holub


Uit: Miroslav Holub De geboorte van Sisyphus - een keuze uit de gedichten en andere teksten 1958-1998, samengesteld
en uit het Tsjechisch vertaald door Jana Beranová,
Amsterdam, De Bezige Bij, 2008.

Aanname

GESPREK MET EEN DICHTER

Bent u een dichter?
Ja, dat ben ik.
En hoe weet u dat?
Ik heb een gedicht geschreven.
Als u een gedicht hebt geschreven, betekent dat dat u een dichter was.

Maar wat nu?
Ik zal nog eens een gedicht schrijven.
In dat geval zult u misschien nog eens een dichter zijn. Maar hoe

zult u weten dat het een gedicht is?
Het zal net zo'n gedicht zijn als het laatste.

Dan zal het zeker geen gedicht zijn. Een gedicht is maar eenmaal

en kan niet nog een keer net zo zijn.
Ik denk dat het net zo goed zal zijn.
Maar dat kunt u niet denken. Ook de kwaliteit van een gedicht is

maar eenmaal en hangt niet van u af, maar van de omstandigheden.
Ik neem aan dat ook de omstandigheden net zo zullen zijn.
Als u dat aanneemt, bent u nooit een dichter geweest en zult u dat

nooit worden. Waarom denkt u dan dat u een dichter bent?
Tja, ik weet het eigenlijk niet...
En wie bent u?


© Miroslav Holub

Uit: Miroslav Holub De geboorte van Sisyphus - een keuze uit de gedichten en

andere teksten 1958-1998, samengesteld en uit het Tsjechisch vertaald door Jana Beranová,

Amsterdam, De Bezige Bij, 2008

Als een offer van de Azteken

HARTTRANSPLANTATIE


Na een uur

waar het hart was
gaapt in de borstkas een afgrond

als in een offer van de Azteken, als

in een modellandschap
nadat de mensen zijn uitgestorven.

Trommels van buitenlichamelijke omloop

introduceren
een onhoorbare symfonie
uit de nieuwe wereld.

Het is als vallen uit een vliegtuig, de lucht koeler

en koeler, condenseert in het onvermijdelijke

maanlicht, wolken naderen en scheuren uiteen, onder

de linkervoet, onder de rechtervoet
pulseert in contrabeweging microscopisch landschap

met haarvaten van wegen, voddenhanden zoeken

de niet-bestaande heerser van bloed, zoek God,

mocht Hij te vinden zijn, oren suizen
door het gepiep van iets als ruimtemarmotten,

onverschillig vleermuisvlies groeit tussen de zenuwen,

het is onfatsoenlijk voor grote harten de panlek te

laten blijken.

Het is als vallen uit een vliegtuig

vóór het oog van de Schepper

in groene jas en
met rubberhandschoenen.

Daar brengen ze al in geschaafd ijs
het nieuwe hart
als een trofee

van de Tachtigste Rampenolympiade.

Kamer wordt gehecht aan kamer,
aorta aan aorta,
drie uur eeuwigheid
heen en terug.

En slaat het hart aan
en springen de potentialen
als synthetische schaapjes
op het groene beeldscherm,
dan is het net een modelslagveld

waar leven en geest
gevochten hebben

en beide hebben gewonnen



© Miroslav Holub



Uit: Miroslav Holub De geboorte van Sisyphus - een keuze uit de gedichten en

andere teksten 1958-1998, samengesteld en uit het Tsjechisch vertaald door Jana Beranová,

Amsterdam, De Bezige Bij 2008

Ze zwollen op

PALJASSEN


Ze sprongen. Ze stampten.
Krompen in. Kropen door het netvlies.
Zwollen op. Bleven steken
in de aantonende wijs.

Ze gromden. Ze zongen.
Stichtten een vlooiencircus
en kropen erin.

Ze bloeiden. Ze verwelkten.
Vlogen in een kalebas
en gleden langs een haar.
Zo
belandden ze bij de wortels.

Ze belden. Ze doofden het licht.
Ontdoken het doek.
Vraten de belletjes op.
Waarvoor
ze werden benoemd tot

opzichters over Paljassen.


© Miroslav Holub


Uit: Miroslav Holub De geboorte van Sisyphus - een keuze uit de gedichten en andere
teksten 1958-1998, samengesteld en uit het Tsjechisch vertaald door Jana Beranová,
Amsterdam, De Bezige Bij 2008

Wat doen ze als niemand meer lacht?

CLOWNS


Waar zitten de clowns?

Wat eten de clowns?

Wat doen de clowns
als niemand,
maar dan ook niemand meer lacht,

mama?


© Miroslav Holub


Uit: Miroslav Holub De geboorte van Sisyphus - een keuze uit de gedichten en andere
teksten 1958-1998, samengesteld en uit het Tsjechisch vertaald door Jana Beranová,
Amsterdam, De Bezige Bij, 2008

Het geheim heeft maar één naam

ODE AAN DE VREUGDE


Liefde, als er geen hoop meer is:
alleen dat is liefde.

Lanceer een nieuwe radiosonde,
als tien al zijn neergestort,
neem tweehonderd konijnen
als honderd al zijn doodgegaan:
alleen dat is wetenschap.

Je vraagt naar het geheim.
Het heeft maar één naam:
opnieuw.

Op het laatst
draagt de hond in zijn bek
zijn beeld in het water,
nagelen mensen de nieuwe maan,
ik hou van jou.

Als kariatiden
torsen we op geheven armen
de granieten tijd

en verslagen
zullen we altijd winnen


© Miroslav Holub


Uit: Miroslav Holub De geboorte van Sisyphus - een keuze uit de gedichten en andere
teksten 1958-1998, samengesteld en uit het Tsjechisch vertaald door Jana Beranová,
Amsterdam, De Bezige Bij 2008

De mussen

VIJF MINUTEN NA DE LUCHTAANVAL


In Pilsen,
Stationsweg 26,
klom ze naar de derde verdieping
langs de trap die alleen overbleef
van het hele huis,
ze opende de deur
die naar de hemel leidde,
verstijfde boven de afgrond.

Want hier
eindigde de wereld.

Daarna sloot ze goed af
opdat niemand
Sirius
of Aldebaran
zou stelen uit hun keuken,
ze liep de trap af
en zette zich neer
om te wachten
tot het huis zou herrijzen
en uit de as haar man zou opstaan
en uit de beentjes haar kinderen
zouden zijn gelijmd.

’s Morgens vonden ze haar
versteend.
Mussen pikten uit haar handen.


© Miroslav Holub


Uit: Miroslav Holub Hoewel, gedichten en andere teksten 1958-1992
(samenst. en vert. Jana Beranová),
Leuvense Schrijversaktie/Europees Poëziecentrum, 1992

Gebulder

IN DE MICROSCOOP


Ook hier zijn maanlandschappen,
dromend, woest.
Ook hier zijn troepen
die te velde trekken.
En cellen, strijders
die hun leven geven
voor een zier.

Ook hier zijn kerkhoven,
roem en sneeuw.
En ik hoor gebulder,
oproer van immense standen.

© Miroslav Holub


Uit: Miroslav Holub Hoewel, gedichten en andere teksten 1958-1992
(samenst. en uit het Tsjechisch vert. door Jana Beranová),
Leuvense Schrijversaktie/Europees Poëziecentrum, 1992