De verdronkenen

25 FEBRUARI 1944


Ik zou iets anders willen geloven,
Iets anders dan dat de dood jou heeft vernietigd.
Ik wou dat ik de kracht kon verwoorden
Waarmee wij toen verlangden,
Wij die reeds verdronken waren,
Om nog eenmaal samen
Vrij onder de zon te lopen.


© Primo Levi

Uit: Primo Levi Op een onzeker uur (Ad ora incerta). Gedichten, vertaald door Maarten Asscher en Reinier Speelman, Amsterdam, Meulenhoff, 1984.

Primo Levi (1919-1987), chemicus en Italiaans verzetsman, werd op 22 februari 1944 gedeporteerd naar Auschwitz. De verschrikkingen daar overleefde hij als een van de zeer weinigen omdat hij als scheikundige een 'bruikbare jood' was.
In drie beroemde boeken heeft hij op – zeer indrukwekkende, afstandelijke wijze – zijn concentratiekamp- en oorlogservaringen beschreven. Se questo è un uomo (1958, Is dit een mens) werd in 1963 gevolgd door La Tregua ( Het oponthoud/Het respijt, in 1997 verfilmd door Francesco Rosi). De trilogie werd in 1986 afgesloten met I sommersi e i salvati, in het Nederlands vertaald onder de titel De verdronkenen en de geredden.

De gedichten, verzameld in bovenstaande bundel, vormen voor zover bekend de enige poëtische ontboezemingen die Levi op papier heeft nagelaten. Ze werden door zijn uitgever Garzanti Editore in 1984 gepubliceerd.
Levi overleed in Turijn in 1987 onder raadselachtige omstandigheden: tijdens een val in een trappenhuis bij zijn woning. Sommigen houden het op een noodlottige struikeling, Levi’s vrienden zijn er van overtuigd dat het zelfmoord was: hij zou naar beneden zijn gesprongen omdat de schrijver-scheikundige zijn herinneringen niet meer aankon. “Een jaar eerder had hij met De verdronkenen en de geredden immers zijn levenswerk voltooid.”